Dziś Niedziela Palmowa. Rozpoczął się Wieki Tydzień

Dziś, 13 kwietnia, w Kościele katolickim przypada Niedziela Palmowa, która rozpoczyna Wielki Tydzień. Zgodnie z tradycją podczas uroczystych mszy świętych odbywa się święcenie palm wielkanocnych.
Niedziela Palmowa, która nazywana jest także Niedzielą Męki Pańskiej w kalendarzu chrześcijańskim przypada siedem dni przed Wielkanocą i rozpoczyna Wielki Tydzień. Dawniej w polskiej tradycji ludowej zwana była także Niedzielą Wierzbną lub Kwietną, bo wypadała w czasie, gdy zakwitały pierwsze kwiaty. Obchodzona jest na pamiątkę uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy, którego witano machając i rzucając gałązki palmowe. To także początek przygotowania duchowego do świąt, polegającego na wyciszeniu, skupieniu i przeżywaniu męki Chrystusa.

Podczas liturgii Niedzieli Palmowej czytane są dwie Ewangelie. Pierwsza opisuje powitanie Chrystusa w Jerozolimie, a druga to opis Męki Pańskiej. W zależności od roku czytane są Ewangelie według św. Mateusza (2023 r.), św. Marka (2024 r.) lub św. Łukasza (2025 r.) itd.

Tego dnia wierni przychodzą do kościoła z palmami wielkanocnymi, czyli ozdobnymi gałązkami, które są symbolem odradzającego się życia. Palmy wykonywane są z żywych lub suszonych kwiatów bazi, bukszpanu, widłaku, cisu, traw, a także papierowymi kwiatami z bibuły. Uroczyste msze święte rozpoczynają się od obrzędu ich poświęcenia. Polskie tradycyjne palmy wielkanocne nie są podobne do tych rosnących na Bliskim Wschodzie, ale symbolizują to samo – radość i triumf.

W zwyczajach ludowych Niedzieli Palmowej obok interpretacji chrześcijańskiej można odnaleźć dawniejsze wierzenia pogańskie związane z obrzędami wegetacyjno-agrarnymi.

Bez wierzbowych witek nie ma tradycyjnej palmy wielkanocnej. Sama wierzba jako „drzewo miłujące życie” jest symbolem sił witalnych i odradzającego się co roku życia. Gałązki kwitnącej wierzby nazywane „baziami”, „kotkami” czy „kocankami” w przekonaniu ludu wiejskiego posiadały dobroczynną siłę, ponieważ pojawiały się najwcześniej na wiosnę i niosły nadzieję na odrodzenie się życia. Dodatkową nadzwyczajną siłę zyskiwały przez pobłogosławienie ich w kościele. Dzięki święceniu gałązki wierzbowe zostały wyjęta ze sfery profanum i włączone w sferę sacrum.

Z palmą wielkanocną wiązało się wiele wierzeń i praktyk. Nasi przodkowie wykorzystywali ją zaraz po jej poświęceniu, jak i przez cały rok do różnych rytuałów. Po wyjściu z kościoła uderzali się świeżo poświęconymi palmami, po powrocie do domu dotykano nią domowników i zwierzęta. Chłostanie palmą miało pobudzić siły witalne uderzanego i przekazać mu energię, siły żywotne i rozrodcze.

Gałązkom wierzbowym z palm wielkanocnych przypisywano właściwości lecznicze. Po przyjściu z kościoła domownicy mieli połknąć jedną bazię z palmy, by uchronić się od chorób gardła i bólów zębów. Kawałki bazi mieszano z paszą i podawano je zwierzętom, chcąc zabezpieczyć je przed chorobami.

Według ludowych wierzeń poświęcona palma miała zabezpieczać gospodarstwo i domowników przez cały rok. Wierzbowe witki stawiano w oknie podczas burzy, by chroniły budynki od piorunów i pożaru. Uderzano nimi bydło wypędzane wiosną po raz pierwszy na pastwisko. Wkładano pod pierwszą skibę podczas orki, by zabezpieczały uprawy przed wyschnięciem, gradem, szkodnikami i zapewniły wysokie plony, oraz do uli, żeby pszczoły dobrze się rozmnażały i dawały dużo miodu. Apotropeiczne właściwości palmy widoczne są w zwyczaju wbijania krzyżyków palmowych w pole uprawne. W Poniedziałek Wielkanocny gospodarz kropił wodą święconą pola uprawne i wbijał krzyżyki z palmy. Wkładanie palmy w uprawy miało zapewnić obfite plony i zabezpieczyć zboże przed złą aurą.

Poświęcona palma według wierzeń ludowych miała właściwości sakralne, dlatego przechowywano ją do następnego roku za świętym obrazem, a gdy nadszedł czas przygotowania nowej, starą palono, ponieważ jako przedmiot święty nie mogła się poniewierać.

Czytaj też:

Dziś Środa Popielcowa. Rozpoczął się Wielki Post

Źródło: gov.pl / Zdjęcia: Tomasz Wojtalik